Beeld: Anook Cleonne

Elke vraag starten we met een ‘uncover’ fase om onderliggende patronen, ongehoorde stemmen, dynamieken en blokkades naar boven te halen. Dit doen we met artistiek onderzoek omdat wij zien en ervaren dat dit bij schurende thema’s meer oplevert dan een onderzoek. In gesprek met kunstenaars vroegen wij hen hoe zij eigenlijk artistiek onderzoek doen.

“In antropologisch onderzoek reflecteer je altijd op je eigen positionality; wie jíj bent, wat je eigen achtergrond is en hoe dit het onderzoek beïnvloedt. Op die wijze zijn wij ons als kunstenaar ook bij artistiek onderzoek bewust van onze eigen positie. We objectiveren niet, we lezen achter de woorden, we voelen de intenties, we nemen veel meer mee. En proberen recht te doen aan wat we ophalen.”

Aldus beeldend kunstenaar en antropoloog Kyra Sacks in een terugblik met regisseur Eefje Suijkerbuijk op hun samenwerking voor Art Partner met de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Het vraagstuk betrof Covid19 en de vele veranderingen die dit gaf in de manier waarop er (samen)gewerkt werd; thuis, op kantoor, hybride. Het doel was aandacht schenken en ruimte bieden voor medewerkers om stil te staan bij hun ervaringen, te reflecteren en elkaar weer te ontmoeten. En tegelijkertijd de onderlinge verbinding opnieuw te versterken en een gevoel van belonging aan te wakkeren.

Wat wordt er echt gezegd?

In de werkwijze van Art Partner starten we elk vraagstuk met een ‘uncover’ fase. Een van de onderdelen van de onderzoeksopzet die Eefje en Kyra hiervoor maakten was om 22 mensen een dagdeel thuis te bezoeken als ‘fly on the wall’. Dit, aangevuld met andere onderzoeksmethoden online en op kantoor, leverde een grote diversiteit aan informatie op.

Kyra: “De leukste fase is de start met het artistiek onderzoek, het verzamelen van materiaal, het voeren van veel gesprekken en afleggen van thuiswerk-bezoeken. En daarna, dan ga je schat-zoeken in al dat materiaal. We gaan ons eigen atelier in en ontkoppelen ons weer. Dat uitzoomen is soms ook lastig. Wat wordt er nu echt gezegd?”

Empathie

Eefje: “We halen zoveel inzichten op. En in het maken van keuzes uit die veelheid aan materiaal ben je ergens een narratief aan het vormen, dáár komt het aan op je artistieke integriteit. Als maker ben je je heel erg bewust dat je altijd je eigen perspectief meeneemt. Je bent geen exacte wetenschapper die totaal objectief is. Naar mijn idee is empathie de belangrijkste kwaliteit die je moet hebben. Empathie om je af te stemmen op wat er leeft en je af te vragen: hoe kan ik daar recht aan doen? Tegelijkertijd weet je, er moeten keuzes gemaakt worden.
Voor mij is artistieke integriteit om zo weloverwogen mogelijk keuzes te maken en zo empathisch mogelijk materiaal verzamelen. En dat is een uitdaging én ook wat het heel leuk maakt. Kyra: “We objectiveren niet, we lezen achter de woorden, we voelen de intenties, we nemen veel meer mee. En proberen recht te doen aan wat we ophalen.”

Een van de interventies die Art Partner ontwierp, was een serie van ontmoetingen waarbij ruim 120 ACM medewerkers met elkaar in gesprek gingen. Dit deden ze aan de hand van 2 mini-documentaires/audio animaties die Eefje en Kyra maakten rondom het thema ‘Belonging’ en ‘Hybride werken’. Dit werden verbindende, soms ontroerende of indringende en ook bevrijdende gesprekken waarin mensen hun ervaringen deelden, zich uitspraken, verbinding voelden.
Eefje: “We hebben geen sensatieverhaal gebouwd met drama en kritische noten om sneller te scoren. We hebben juist ook de kleine dingen een plek gegeven, de ogenschijnlijk terloopse uitspraken van mensen. We hebben het kleine geëerd.”

Kyra: “Ja, we denken er natuurlijk ook over na; waar zouden zij iets aan hebben? Hoe kunnen wij ze verrassen met iets wat ze misschien niet per se leuk vinden om te horen of wat ze zelf zouden hebben uitgekozen maar waar ze wel veel aan hebben?” Eefje: “Het is net als met een voorstelling of tentoonstelling, je wilt je publiek iets bieden wat het niet al kent. Maar je moet ze daar ook toe verleiden, want anders lopen ze weg. Dus die balans, die zoeken we altijd als kunstenaar.”

Benieuwd wat het voor ACM heeft opgeleverd? Lees hier een kort blog over de terugblik op deze samenwerking vanuit directie en projectverantwoordelijke bij ACM.