Credits: Kyra Sacks

In de gesprekken die wij met medewerkers van DELA voerden, werd ons duidelijk dat er meer speelde. Natuurlijk had corona het vaste stramien doorbroken waarmee wij gewend zijn om de dood en het afscheid vorm te geven. Maar door die ruwe onderbreking kwam ook iets anders aan de oppervlakte.

Vragen durven stellen

Het ging om meer dan het ontwikkelen van nieuwe rituelen. Het ging om een transformatie van het proces. Om een herformulering van waarom we doen wat we doen bij een afscheid. Om vraagtekens durven zetten bij wat normaal wordt geacht. Want wat is de functie van een uitvaart? Hoe spreken rituelen tot ons? In welke tradities zijn ze verankerd? Wanneer krijgen handelingen daadwerkelijk betekenis en wanneer slaan deze de plank mis? En belangrijk: hoe komt een ritueel tot stand?

Zo werd het niet een zoektocht naar kant-en-klare rituelen, maar gingen we een laag dieper. Naar een manier om het proces rond een uitvaart te transformeren, zodat uiteindelijk persoonlijke rituelen vervlochten kunnen worden met de praktische zaken die nu eenmaal bij een uitvaart horen. Oftewel, het ging niet op een pasklare oplossing, maar om de laag eronder. En dat is precies de rol die wij vaker hebben. De plek waar onze kracht ligt.

Credits: Kyra Sacks

Ervaringen delen

Uiteraard werden medewerkers uitgenodigd om zich aan te sluiten bij deze zoektocht. En dat was een reis op zich. Ze deelden hun ervaringen en vertelden hoe in het eerste gesprek dat zij voeren met nabestaanden in rap tempo belangrijke keuzes gemaakt worden. Hoe creëer je als uitvaartverzorger ruimte voor nabestaanden om zelf dingen in te brengen en hoe prikkel je de verbeelding? Bijvoorbeeld over de rol van de andere aanwezigen, de gebruikte symbolen, geuren of objecten. Of over het vinden van een rode draad tijdens de uitvaart.

Tijdens de gesprekken kwam naar voren dat ze vaak de vraag krijgen wat gebruikelijk is. Dat brengt hen in een spagaat. Want aan de ene kant biedt dit houvast, maar aan de andere kant vormt zich dan een voorspelbaar stramien, wat tot een minder persoonlijk afscheid kan leiden. Wij stelden voor om te experimenteren met het stellen van andere vragen en zo de nabestaanden op een ander spoor te zetten, door de nabestaanden te vragen om kernwoorden te zoeken en te verzamelen en door het gebruik van beeldkaarten die wij ontwikkelden.

Credits: Kyra Sacks

Dienend

Bij deze aanpak hadden wij een dienende rol en niet een leidende. We voorzagen de uitvaartverzorgers van inspiratie om samen met de nabestaanden op zoek te gaan naar een persoonlijk afscheid, naar het vinden van creatieve ruimte binnen de grenzen het praktische regelwerk. Zo bekeken is inspiratie een belangrijke vorm van zorg voor medewerkers die balanceren tussen steun bieden en ruimte geven, tussen aanwezig en onzichtbaar zijn, tussen regelwerk en stilstaan, tussen praktische ondersteuning en verdieping. Want door hen te voorzien van een constante stroom van inspiratie, kunnen uitvaartmedewerkers betekenisvolle en persoonlijke rituelen ontwikkelen. Samen met de nabestaanden.

Een van de kunstenaars in het team, Kyra Sacks (i.s.m. Sandra Boer), schreef en tekende een prachtige beeldcolumn voor het Tijdschrift voor Ontwikkeling in Organisaties. Lees het hier.

Creatief team: Erik Willems, Lina Issa, Kyra Sacks, Robert Tordoir en Sandra Boer in samenwerking met medewerkers van DELA.

In de gesprekken die wij met medewerkers van DELA voerden, werd ons duidelijk dat er meer speelde. Natuurlijk had corona het vaste stramien doorbroken waarmee wij gewend zijn om de dood en het afscheid vorm te geven. Maar door die ruwe onderbreking kwam ook iets anders aan de oppervlakte.

Vragen durven stellen

Het ging om meer dan het ontwikkelen van nieuwe rituelen. Het ging om een transformatie van het proces. Om een herformulering van waarom we doen wat we doen bij een afscheid. Om vraagtekens durven zetten bij wat normaal wordt geacht. Want wat is de functie van een uitvaart? Hoe spreken rituelen tot ons? In welke tradities zijn ze verankerd? Wanneer krijgen handelingen daadwerkelijk betekenis en wanneer slaan deze de plank mis? En belangrijk: hoe komt een ritueel tot stand?

Zo werd het niet een zoektocht naar kant-en-klare rituelen, maar gingen we een laag dieper. Naar een manier om het proces rond een uitvaart te transformeren, zodat uiteindelijk persoonlijke rituelen vervlochten kunnen worden met de praktische zaken die nu eenmaal bij een uitvaart horen. Oftewel, het ging niet op een pasklare oplossing, maar om de laag eronder. En dat is precies de rol die wij vaker hebben. De plek waar onze kracht ligt.